Św. Grzegorz Wielki założył w Rzymie szkołę muzyki sakralnej, którą sam czasem prowadził jako dyrygent. Zastanówmy się nad muzyką, którą pozostawił Kościołowi.
Redakcja (27/12/2021 11:31am, Gaudium Press)
Grzegorz Wielki skomponował pieśni, które stały się częścią liturgii i odbiły się szerokim echem we Francji, Niemczech i Anglii. Pewnej nocy ukazała mu się gołębica – symbol Ducha Świętego – i podyktowała kompozycje muzyczne, którymi ubogacił Kościół.
Prowadząc życie pełne walki z błędami i herezjami, zawsze mając na celu zbawienie dusz i chwałę Kościoła świętego, zmarł w 604 r., w wieku 64 lat.
Oto kilka uwag dr Plinio Corrêa de Oliveira na temat św. Grzegorza Wielkiego i chorału gregoriańskiego.
Ten święty “był prawdziwym ojcem średniowiecza, ponieważ […] w pewien sposób właśnie zamknął ostatnie drzwi, które oddzielały ludzi od pogańskiej starożytności, a z drugiej strony otworzył drzwi do nowej epoki, która miała się narodzić. […]
“Był on wielkim założycielem klasztorów, a ekspansja życia cenobitycznego jest jednym z najbardziej charakterystycznych faktów wczesnego średniowiecza”.
“Św. Grzegorz natomiast pracował dla opactw. I ciekawe jest wyobrazić sobie wielkiego papieża, doktora Kościoła, wybitnego polityka, który uczy swoich uczniów chorału, nie z rózgą w ręku, ale z uprzężą. Obraz jest malowniczy i wymagałby iluminacji, a może i witrażu.
“Założeniem chorałów dał on właściwie głos średniowieczu. Chorał był bowiem wielkim głosem śpiewaczym średniowiecza, od początku do końca. I przekazał swój charakter życiu benedyktyńskiemu, które zapoczątkował św. Benedykt, ale które nie nabrało jeszcze pełnego wyrazu stanowczości i określoności, jakie uzyskało wraz z nim.
Lud podążał za świętym, aby doprowadzić go do papiestwa
“W życiu św. Grzegorza Wielkiego godny podziwu jest zmysł misyjny, dający impuls misjom w Anglii i Irlandii. Stąd wypływ wielkiego strumienia misjonarzy, którzy z Anglii i Irlandii wracali na kontynent, gdzie oczyszczali Germanię i zasiewali zalążek średniowiecza.
“Jednocześnie widzimy tego człowieka, który bezskutecznie zmagał się z wielką plagą ówczesnego chrześcijaństwa: Cesarstwem Rzymskim na Wschodzie, które coraz bardziej zmierzało ku schizmie. Cesarstwo to zawsze miotało się między herezją a prawdą katolicką.
“I w końcu, jak wszyscy wiedzą, upadło. Ale on próbował podtrzymać ten mur miasta Jezusa Chrystusa, któremu groził upadek, i oto widzimy kolejny przykład zupełnej niewdzięczności Bizancjum wobec gorliwości papieży. […]
“Można więc powiedzieć, że przez umysł tego wielkiego człowieka przechodziły wszystkie problemy tamtych czasów. Analizował je, mierzył się z nimi, a jednocześnie pisał dzieła, które były filarami myśli średniowiecznej. […]
“Żył w ciężkich czasach nieładu, a nawet gargantuicznych zbrodni. A jednak ludzie, którzy uczestniczyli w ówczesnym złu, jednocześnie obwołali świętego papieżem. Święty uciekał od ludu, a lud szedł za nim i osadzał go na papiestwie. Był to lud zdolny do rozróżnienia świętego od tego, który świętym nie był, i do preferowania świętego nad nie-świętego.
Czy dzisiaj byłoby tak samo? Czy lud poszedłby za świętym, aby zabrać go do papiestwa? Jakże wszystko się zmieniło…”.
Siła czystości połączona z łaską
Chorał gregoriański “jest siłą czystości połączonej z łaską, która przemieniła na przykład bagna i megalityczne doliny starożytnej Europy w ogrody zroszone życiem i kolorami, gdzie pośród gajów i przepięknych jezior wznoszą się wielkie opactwa, imponujące zamki i majestatyczne katedry. […]
“Jaki jest wpływ chorału gregoriańskiego na duszę współczesnego człowieka, który umie się nim zachwycać? A więc na moją duszę?”
“Powiedziałbym, że emanuje z niego pewna forma temperatury, która oddaje całą przytulność ciepła i całą przyjemną świeżość chłodu, chłodu, który ani nie tnie, ani nie maltretuje, gdzie od czasu do czasu chłodny powiew wywołuje uśmiech. Ma temperaturę życia, która jest poza wilgotnością i gorącem świata materialnego.
“Jest to kompozycja innej natury, która przekazuje nam orzeźwienie, światło i pokój; która pomaga obudzić i nadać wigor, w naszych duszach, tysiącom obrzędów czystości, które zderzenie ze współczesnym światem – w którym znajdujemy dżunglę z małpami, tygrysami, wężami i dzikami, które są tematami obcymi dla naszego wiecznego zbawienia – skłoniłoby nas do zapomnienia i odrętwienia, odwracając nasz duchowy wzrok”.
Pieśń szepcząca
“Innym skutkiem, jaki chorał gregoriański wywiera na dusze, jest uświadomienie im miejsca szeptu w ekspresji człowieka. Fałszywe jest przekonanie, że człowiek, aby wyrazić się w pełni, musi to czynić w najwyższych rejestrach swego głosu i w największych falach swych ruchów. Nie. Istnieją harmonie, kompozycje, świętości, że tak powiem, które są ponaddźwiękowe i zostałyby skażone i zdradzone, gdyby opisać je dźwiękiem w jego maksymalnym natężeniu. Tylko szept jest w stanie wyrazić to, co jest ponaddźwiękowe. Dlatego właśnie chorał gregoriański jest śpiewem szeptu.
“I jako taki, co więcej, daje odczuć, że jest to ziemia wygnania, do której trafiliśmy na skutek grzechu pierworodnego. Jest w nim coś z ascetycznej pokuty, na wskroś pokutnych wołań dusz czyśćcowych, które przechodzą szepcząc, jęcząc i śpiewając pieśni nadziei.
“Jeśli uważnie się przyjrzymy, zobaczymy w nim czystość, która wie, że jest w stanie próby, troszcząc się o siebie. W niebiańskiej mądrości gregoriańskiej jest coś z umartwienia, z czujności, w sposobie nakładania kaptura na głowę młodego zakonnika: przypomina o aspekcie pokutnym, ostrzega przed pustką rzeczy ziemskich, przed kłamstwem własnych nadmiernych ambicji.
“Podobnie jest z chorałem gregoriańskim. Od radosnych uniesień Te Deum, aż do uroczystych wspomnień Tantum ergo, jest to muzyka, która ma tę nieporównywalną właściwość wyrażania doskonałej postawy, dokładnego stopnia światła duszy uczciwej i prawdziwie niewinnej, gdy staje przed Bogiem.”
Módlmy się do św. Grzegorza Wielkiego o wstawiennictwo, aby Niepokalane Serce Maryi mogło zatriumfować jak najszybciej po oczyszczających karach, przez które musi przejść świat.
Opracowała Marzena Nowak
